Zioła o działaniu fotoalergicznym i fototoksycznym

Za oknem coraz więcej słońca, wiosna rozpieszcza nas ładną pogodą a za chwilę nadejdzie lato. W związku z powyższym w dzisiejszym temacie postaram się przybliżyć wam rośliny, które często występują w kosmetykach i charakteryzują się nadwrażliwością na światło. Istnieje bardzo duża grupa substancji pochodzenia roślinnego w tym głównie ziół, które uwrażliwiają skórę na działanie promieniowania słonecznego a to przyczynia się powstawania problemów skórnych, które nierzadko mają nieodwracalne skutki. Mam nadzieję że poniższa lektura pomoże wam odpowiednio zabezpieczyć swoja skórę i przypomni wam jak ważne jest używanie kremów z filtrami UV.
 

 

Zioła są z powodzeniem stosowane jako kuracje lecznicze, wspomagające suplementacje, mają bardzo dobry wpływ na stan włosów, skóry i paznokci.  Niestety niektóre z nich mają działanie fotouczulające i fototoksyczne, jest to szczególnie istotne w okresie wzmożonego nasłonecznienia. Do najczęściej spotykanych zaliczamy dziurawiec, arcydzięgiel, nagietek, skrzyp i rumianek.

 

Reakcje fotoalergiczne

Występują wówczas, gdy wystawiamy skórę i substancję uczulającą na promienie UV co prowadzi do lawiny reakcji chemicznych zwanych alergią lub uczuleniem.

W wyniku tego na nieosłoniętej części skóry lub w miejscach odkrytych, najczęściej jest to twarz, dłonie, szyja, kark, dochodzi do powstania stanu zapalnego w ciągu 24-48 godzin od ekspozycji na promienie UV. W przebiegu takiej reakcji pojawiają się grudki i towarzyszący temu świąd, zmiany te mogą doprowadzić do trwałej nadwrażliwości.
 

 

Reakcje fotoalergiczne mogą być wywoływane przez

• seskwiterpeny laktonowe to nic innego jak substancje odpowiedzialne za właściwości uczulające występujące w wielu roślinach np: słonecznik, rumianek, stokrotka, dalia, chryzantema, arnika, krwawnik, nagietek, bylica pospolita, a także sałata i cykoria,
• diallidosiarczek w czosnku,
• środki zapachowe dodawane np do perfum: piżmo ambretowe, aldehyd cynamonowy, 6-metylokumaryna,
• konserwanty: bitionol, diglukonian chlorheksydyny,
• leki: pochodne fenotiazyny:chloropromazyna, prometazyna,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne: kwasy arylopropionowe (głównie ketoprofen),
• pochodne dibenzocykloheptadienu: amitryptylina

Reakcje fototoksyczne

Fototoksyczność jest częściej spotykanym zjawiskiem niż fotoalergia i może wystąpić u wszystkich ludzi, którzy są jednocześnie podatni na czynniki fototoksyczne i promieniowanie UV. Odczyny fototoksyczne powstają na skutek uwalniania wolnych rodników przez substancje chemiczne będące w kontakcie ze skórą, w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia struktur komórkowych, które doprowadzają do wywołania ostrej reakcji zapalnej w skórze.

Zmiany skórne przypominają najczęściej oparzenia słoneczne (rumień, obrzęk, pęcherze), występują zazwyczaj niedługo po lub bezpośrednio po ekspozycji na światło. W niektórych przypadkach utrzymują się długotrwałe przebarwienia lub zmiany przypominające liszaj płaski.
 

 

Reakcje fototoksyczne mogą być wywołane przez

• psoralen – naturalny związek występujący w wielu roślinach np: seler, marchew zwyczajna, aminek większy, pietruszka zwyczajna, koper, arcydzięgie, pasternak zwyczajny, barszcz Sosnowskiego,
• dziurawiec,
• dziegcie,
• barwniki: róż bengalski, antrachinon, eozyna, błękit metylenowy,
• olejki: bergamotowy, cedrowy, sandałowy, cytrusowy,
• niektóre leki: fenotiazyny, sulfonamidy.

Tak w przypadku reakcji fototoksycznych jak i fotoalergicznych podstawowym czynnikiem umożliwiającym zastosowanie odpowiedniego leczenia jest jak najszybsze wykrycie substancji odpowiedzialnej za taki stan. W leczeniu objawowym stosuje się przede wszystkim kortykosterydy miejscowe, jednak w nasilonych przypadkach zalecane jest stosowanie doustne. Dla uzyskania jak najlepszych efektów leczenia i zapobiegania nawrotom zaleca się jak najszybsze wyeliminowanie bądź ograniczenie kontaktu z konkretna substancja fototoksyczną bądź fotouczulającą.

 

Wybrane rośliny fototoksyczne i fotouczulające

Jest wiele gatunków roślin, które uwrażliwiają organizm na światło słoneczne (poprzez wytwarzanie niektórych substancji) działają fotouczulająco lub fototoksycznie. Rośliny te mają silne właściwości terapeutyczne przez co są bardzo często stosowane. Poniżej opiszę najczęściej spotykane z nich.

 

1. ZIELE DZIURAWCA (Hyperici herba)

Skład: czerwony barwnik naftodwuantronowy- hiperycynę, flawonoidy i bioflawonoidy. Ponadto olejki eteryczne, związki diantronowe, garbniki katechinowe, proantocyjanidyny, pochodne floroglucyny, ksantony.
 

 
Działanie: dzięki wielu składnikom wykazuje szerokie spektrum działania, przede  wszystkim zawarte w dziurawcu garbniki katechinowe działają ściągająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, przeciwzapalnie, wykazują działanie żółciopędne.

Flawonoidy wykazują działanie moczopędne, pomagają w wydalaniu z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, dzięki temu zapobiegają odkładaniu się kamieni moczowych. Garbniki, olejki eteryczne wykazują działanie przeciwzapalne, uspokajające i przeciwdepresyjne.

Zastosowanie: stosowany w początkowych objawach kamicy żółciowej, w osłabieniu czynności wątroby, przy leczeniu stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit, w dolegliwościach trawiennych (bóle brzucha czy wzdęcia). Przy stanach niepokoju, napięcia. Zewnętrznie jako środek przyśpieszający do gojenia ran przy wrzodach, odmrożeniach, oparzeniach I i II stopnia. Jako płukanka przy zapaleniach jamy ustnej, dziąseł czy gardła.

Znajdziemy go w takich lekach jak: Uroprost płyn , krople żołądkowe, Deprim, Nervomix, Sedonix płyn, DoppelHerz, Normogran granulat żółciowy, Fitoroid maść.

 

2. KORZEŃ ARCYDZIĘGLA (Radix Archangelicea)

Skład: olejek eteryczny, związki kumarynowe (umbeliferon, umbeliprenina, pragolaryna), terpeny (cymen, kamfen, limonen), kwasy organiczne, fitosterole, flawonoidy, tłuszcze, trójterpeny, cukry proste i trójcukier.
 

 
Działanie: Działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Napary z korzenia arcydzięgla zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i śliny, także pobudzają wytwarzanie enzymów trawiennych  – pepsyny i pentagastryny w żołądku, również posiada działanie uspokajające.

Zastosowanie: w zaburzeniach trawienia (bóle brzucha, wzdęcia, brak łaknienia), w stanach skurczowych żołądka i dróg żółciowych, osłabieniu ruchów perystaltycznych jelit., w stanach zwiększonego napięcia nerwowego, niepokoju czy w problemach z zasypianiem.

Znajdziemy go w takich lekach jak: Nervosol, Melisa Forte, Melisana Klosterfrau.

 

3. KWIAT NAGIETKA (Flos Calendulea)

Skład: główny składnik to saponiny trójterpenowe, pochodne kwasu oleanolowego. alkoholi trójterpenowych. Ponadto karotenoidy (karoteny, ksantofile, likopen), flawonoidy, śluz, gorycze, olejek eteryczny, fitosterole, kwasy organiczne, żywice, seskwiterpeny, pochodne fenolowe, sole mineralne.
 

 
Działanie: ze względu na dużą zawartość karotenoidów  i triterpenów wykazuje głównie działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i grzybobójcze, przeciwdziała nadmiernemu łuszczeniu się naskórka, dzięki karotenoidom (prowitamian A). Działa ochronnie, przeciwzapalnie i przeciwwrzodowo na błony śluzowy przełyku, żołądka i jelit.

Zastosowanie: jako lek do stosowania zewnętrznie – rany, wrzody, wysypki skórne, stłuczenia, otarcia, żylaki odbytu, oparzenia, odmrożenia.Także na błony śluzowe stosowany jako środek przeciwzapalny i bakteriobójczy.

Jako lek stosowany wewnętrznie – nieżyt żołądka i jelit, stany zapalne dróg żółciowych.

Znajdziemy go w takich lekach jak: Arcalen maść, Mucosit – żel na dziąsła, Reumosol płyn, Escalar maść, Vagical globulki, Tymianek i Podbiał – tabletki do ssania, Gastrobonisan, Sanofil aerozol.

 

4. KOSZYCZEK RUMIANKU (Anthodium Chamomillea)

Skład: olejki eteryczne, flawonoidy, pochodne kumarynowe, śluz, cholina, karotenoidy i sole mineralne.
 

 
Działanie: działanie przeciwzapalne na błony śluzowe i skórę, działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit, rumianek przywraca prawidłowe ruchy perystaltyczne jelit, zapobiega wzdęciom, wykazuje działanie żółciopędne, uspokajające.

Zastosowanie: napar stosuje się w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, w przypadku choroby wrzodowej , wzdęciach, bólach brzucha, zgadze. Częściej stosowany jest zewnętrznie w przypadku odleżyn, owrzodzeń skóry, rumienia, świądzie skóry. W stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej, gardła, dziąseł i zatok, w stanach zapalnych i ropnych spojówek oka.

Znajdziemy go w takich lekach jak: Azulan płyn, Cholesol płyn, Dentinox N żel, Urosept, Iberogast płyn.

 

5. ZIELE KRWAWNIKA (Herba Millefilii)

Skład: olejek eteryczny, glikozyd cyjanogenny, flawonoidy, cholina, garbniki, kwas askorbowy, furanokumaryna, sole mineralne.
 

 
Działanie: ma szerokie spektrum działania, działa przeciwkrwotocznie, rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, dróg żółciowych i moczowych (usuwa produkty przemiany materii), przeciwzapalny i bakteriobójczy.

Zastosowanie: w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, w zaburzeniach trawienia, stanach zapalnych dróg żółciowych. Zewnętrznie jako okład  w stanach zapalnych skóry, błon śluzowych, również jako płyn do płukania jamy ustnej i gardła.

Znajdziemy go w takich lekach jak: Enterosol płyn,Amarosol syrop, Longovital odporność.

 

6. ZIELE SKRZYPU (Herba Equiseti)

Skład: flawoniody, saponiny, kwasy organiczne, fenolokwasy, fitosterol, alkaloidy, sole mineralne – głównie krzemionka
 

 
Działanie: pomaga w usuwaniu moczanów z organizmu, działa łagodnie rozkurczowo na drogi żółciowe i moczowe, uszczelnia ściany naczyń krwionośnych. Przeciwdziała obrzękom, poprawia pracę serca, usprawnia pracę wątroby. Dzięki dużej zawartości krzemu utrzymuje prawidłową elastyczność naskórka, błon śluzowych oraz kości.

Zastosowanie: jako środek moczopędny, przy obrzękach spowodowanych zatrzymaniem wody, przy niedoborze krzemu jako preparat dla łamliwych włosów i paznokci.

Znajdziemy go w takich lekach jak: Betasol płyn, Silica tabletki, Skrzypowita, Olimp skrzyp plus

 

Podsumowanie

Jest wiele leków i kosmetyków, które w swoim składzie zawierają jedno lub kilka z wyżej wymienionych ziół, które mogą uwrażliwiać waszą skórę na promieniowanie słoneczne czego możecie nawet nie być świadomi. Powikłania jak i reakcje fotouczuleniowe, fotoalergiczne mogą pojawić się nagle, z różnym nasileniem i przebiegiem. Są to tak zwane alergie wypryskowe: rumień, pęcherze, wysypka zazwyczaj swędząca lub przebarwienia. Te ostatnie niestety są najtrudniejsze do usunięcia. Aby nie dopuścić do powstania powikłań w tym przebarwień należy bezwzględnie pamiętać o stosowaniu kremów przeciwsłonecznych SPF 50 nawet wtedy kiedy wydaje sie wam ze słońca jest niewiele, a także w jak największym stopniu ograniczyć przebywanie na słońcu.
 

 
Należy szczególna uwagę zwrócić na stosowane przez nas preparaty mogą to być krople, tabletki, maści, proszek w saszetkach, szczególnie te z dziurawcem. Wszystkie zioła należy odstawić na 3-4 tygodnie przed planowanymi zabiegami kosmetologicznymi takimi jak laser frakcyjny, laserowe usuwanie owłosienia, laserowe usuwanie naczynek, przebarwień oraz peelingami chemicznymi, należy także odstawić takie preparaty przed planowanym urlopem lub korzystaniem z solarium.

 

Autor: Kosmetolog Karolina Czechowska